De Diedenweg, het grafveld en de oudste kerk van Wageningen
De Diedenweg maakt deel uit van een oude doorgaande noord-zuidverbinding, die al in de prehistorie kan hebben bestaan. De weg loopt van een doonwaadbare plaats in de Rijn, bij het huidige Lexkesveer, via de Holleweg en de huidige Diedenweg naar Bennekom (de Bovenweg) en verder naar Ede.
Het grote grafveld aan deze doorgaande weg (t.h.v. de Geertjesweg) is gebruikt van het midden van de 5e eeuw tot in de 9e eeuw. Het is in verschillende Íasen opgegraven. Een eerste opgraving in 1927 werd gevolgd door een tweede in 1949 en een derde, nodig geworden door de aanleg van sportvelden, in 1980.
De begravingen hielden in de 9e eeuw op toen de oudste kerk van Wageningen was gebouwd. Die kerk stond eveneens in de omgeving van de Diedenweg, op de Westberg. Er zijn nu nog enkele muurrestanten van zichtbaar. Na de bouw van de huidige kerk op de Markt bleef de kerk op de Westberg nog als kapel bestaan. De kapel brandde in 1480 af, maar moet daarna weer herbouwd zijn. ln 1570 beeldde Witteroos de kapel ‘Ien heijligen cruijs’ nog af. Dat de kapel ooit als parochiekerk heeft gediend, blijk uit het kerkhof dat hier is gevonden. Een eerste deel van de begraafplaats werd in 1831 aan de zuidzijde van de ruïne ontdekt.
Bij de aanleg van de Westberg werden opnieuw begravingen en nu ook sporen van bewoning gevonden. De vondsten lopen van de Karolingische tijd (8e/9e eeuw) tot in de 13e eeuw. Ook uit een schriftelijke bron blijkt, dat de kerk op de Westberg de voorganger is van de kerk op de Markt. ln 1280 erkende graaf Reinoud van Gelre, dat de proost van St Jan te Utrecht het collatierecht van de kerk van Nieuw-Wageningen (‘oppido novo de ecclesia de Wageningen’) bezat, zoals hij het al sinds onheuglijke tijden van Wageningen op de Berg (‘ecclesia de Wageningen in Monte’) had. De nieuwe kerk was toen in aanbouw; zij is in 1288 voltooid.
Tot in de 16e eeuw was er op de dag van Sint Jan (24 juni) een jaarlijkse bedevaartstocht vanaf de stad naar het oude kerkje. In het kader van de viering van Wageningen 750 jaar wordt de Sint Janstocht op zondag 23 juni nieuw leven ingeblazen.
Bron: De Wageningse eng – Geschiedenis en waarden van een bedreigd cultuurlandschap, Stichting Veldecologie Midden-Nederland, 1993
Meer informatie over de Sint Janstocht: Meertens Instituut
door: E. Visser