Lubbert Adolph Torck is gedoopt in Den Haag op 6 augustus 1687 en dus hoogstwaarschijnlijk niet in Wageningen geboren, maar hij is vervolgens toch één van Wageningens markantste inwoners geweest. Tot ver in de negentiende eeuw werd het stadsbeeld bepaald door de door hem gebouwde huizen en mede op zijn suggestie aangelegde openbare voorzieningen.
De naam van Lubbert Adolph Torck werd nauwelijks meer gehoord in Wageningen of het moest zijn als het om het parkje bij de gracht gaat dat een paar jaar geleden naar hem is genoemd. In 2012 is gestart met de bouw van Torckdael: een nieuwe woonwijk. Torckdael komt op de plek waar zich nu nog het politiebureau, verzorgingshuis Rustenburg en het parkeerterrein bevinden.
Ooit gonsde het in de stad van zijn naam. Hij had gezorgd voor verharding van de straten in de stad, hij liet straatverlichting aanleggen, plaatste her en der pompen voor zuiver drinkwater. De kerk werd mede door zijn drijven gerestaureerd, zijn vrouw schonk een nieuwe preekstoel. Hij verfraaide het stadhuis en bekroonde het met een schitterende Vrouwe Justitia. Maar bovenal bouwde hij een groot aantal statige huizen op en nabij het kasteelterrein en haalde rijke lieden over hier te komen wonen. Wageningen lag er in die dagen uitstekend bij en het volk vereerde Torck om zijn weldaden.
Maar Torck was tegelijk een gewiekste politicus en zakenman. Hij stapelde functie op functie: kasteelheer, burgemeester, landdrost van de Veluwe, lid van de Admiraliteit van Amsterdam en lid van de Raad van State in Den Haag., enzovoort, enzovoort. Uit al die functies haalde hij forse inkomens. Hij erfde niet alleen het kasteel van Wageningen, maar ook het veel imposantere Rosendael in Velp. En dan trouwde hij ook nog met een superrijke Amsterdamse weduwe. De Torck’s behoorden tot de allerrijkste families van het land.
Wageningen trouw
Ondanks zijn expansieve optreden in het hele land bleef Lubbert Adolph Torck het kleine stadje Wageningen trouw. Hij ging weliswaar uiteindelijk op Rosendael wonen, om niet te zeggen: resideren als een zonnekoning, maar hij wilde perse in Wageningen begraven worden.
Zelf woonden de Torcks als ze in Wageningen waren in een van de herenhuizen aan de latere Heerenstraat, op de hoek van de Kasteelse Gang. Dit is het huidige studentenhuis H6 (sinds 1917).|
Aan de Achterstraat zoals de Heerenstraat toen nog heette bouwden de Torcks met het kapitaal van Petronella tussen 1738 en 1744 drie huizenblokken met elf herenhuizen : één in 1738 direct aan de straat – de `Rosendaalse huizen’ – een blok van twee huizen aan de Kromme Hoek in 1742 – ‘Huize Torck’ – en een in 1743 iets verder naar achteren – de `Bassecour’, het middendeel van het Hoofdgebouw van de latere Landbouwuniversiteit. De huizen werden verhuurd aan gepensioneerde officieren van de Verenigde Oost-Indische Compagnie en andere gefortuneerde lieden.
Zo werd de Bassecour onder anderen bewoond door Pieter Adriaan van de Branden, kapitein Joost Sels, burgemeester Van Hogendorp, burgemeester Weckke, de Hattemse burgemeester Jean Louis van Alderwerelt, majoor Roeleman Ferdinand graaf van Bylandt, kolonel Spieringh, kapitein Andries Hartsinck van de Admiraliteit van Amsterdam, kolonel Verschuur, schout bij nacht Willem baron van Wassenaer en kapitein Renes.
Lubbert Adolf werd op 16 oktober 1758 begraven in de kerk van Wageningen. Torks graf is in de laatste oorlog met alle ander puin uit de kerk verwijderd. Van zijn kasteel zitten nog slechts wat resten onder de grond. Zijn trotse huizen zijn afgebrand, uitgewoond of tot appartementengebouw omgetoverd. Zijn laatste stenen pomp is niet zolang geleden stilletjes verdwenen. In het Wageninger museum is nog wel de bijbel van Torck te zien.
In 2008 verscheen het boek:
Lubbert Adolph Torck. Een veelvermogend Wageninger
Eppink L. & J. van den Burg (Wageningen, Historische Vereniging Oud-Wageningen, Museum De Casteelse Poort en bblthk, 2008) ISBN: 9789080015630
Bron: persbericht boek & wikipedia
Door: B. van Houten
De Bassecour was in 1818 ook de woning van een tot slaaf gemaakte zwarte man, Andies Lau. Zie Erfgoed Gelderland. https://mijngelderland.nl/inhoud/specials/sporen-van-slavernijverleden/andries-lau-en-zephir-wageningers-met-afrikaanse-roots-in-de-negentiende-eeuw
Het artikel vermeldt niet dat de Bassecour en de Rozendaalse Huizen waarschijnlijk zijn gebouwd met geld afkomstig uit de koloniale wingebieden en – als dat klopt – direct verbonden zijn aan de uitbuiting en slavernij in Suriname.