cultureel erfgoed

“Denkend aan Holland, zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan…. “

Veel treffender dan in dit ‘gedicht van de eeuw’ (Hendrik Marsman, 1936) kan  het uitzicht vanuit dit voormalige laboratorium van de Landbouwhogeschool niet beschreven worden.

Na de tweede wereldoorlog maakte de Landbouwhogeschool een sterke groei door.. Het tussen 1950 en 1953 gebouwde, laboratorium voor landmeetkunde was één van de eerste nieuwe bouwwerken. Het is gebouwd naar ontwerp van F.E. Röntgen in een esthetisch-functionalistische bouwstijl. Röntgen was van 1937 tot 1969 in dienst bij de Rijksgebouwendienst, sinds 1955 als hoofdarchitect van de afdeling Nieuwbouw.
De hoofdopzet van het ontwerp was al grotendeels uitgedacht door A. Kruidhof, de opdrachtgever en latere professor van de opleiding Cultuurtechniek, waarvan landmeetkunde deel uitmaakte. De hoofdopzet, met een grote practicumzaal voorzien van zeven grote ramen en een uitkijktoren, volgde logischerwijs uit de functie van het pand.

Het vrije uitzicht over de uiterwaarden en de verderop gelegen kerktorens was van primair belang voor het landmeten.

De practicumzaal is zo ontworpen dat de landmetingen zo zuiver mogelijk uitgevoerd konden worden. Om hinderlijke trillingen te elimineren is onder de betonnen vloer een grindbed van 40 cm. aangebracht en zijn de verwarmingsbuizen aan het plafond bevestigd (opstijgende warmte veroorzaakt eveneens trillingen). De torenkamer werd gebruikt om driehoeksmetingen kunnen te verrichten en het platform erboven voor astronomische metingen.

In het laboratorium werd ook het beeld De Valk van August Falise, dat eerst op het gelijknamige gebouw (voormalige theehuis de Valk), en eerdere onderkomen van Landmeetkunde stond, geplaatst.
De oostgevel is voorzien van een grote sgraffito van kunstenaar J. Voskuijl.

Eind jaren zestig werd het mogelijk om lengtemetingen te verrichten met behulp van infrarode stralen en was het uitzicht naar buiten niet langer noodzakelijk. Aan het eind van de vorige eeuw bleek dat het gebouw te klein werd en was verouderd. Er werd besloten om het gebouw te verkopen.
Sinds de verkoop in 2000 zijn er enkele bedrijven in het pand gevestigd.
Het gebouw heeft sinds 2007 de status van rijksmonument.

Tulpen uit Wageningen

De beroemde meezinger ‘Tulpen uit Amsterdam’ zet ons eigenlijk op het verkeerde been, want de oorsprong van onze bloeiende tulpenhandel en wereldbefaamde bloembollen-industrie ligt niet in Amsterdam, maar in Wageningen en wel in het oude laboratorium van plantenfysiologie het ‘Schip van Blaauw’!

Op de Wageningse Berg werd in 1922 het Laboratorium voor Plantenfysiologie voltooid. In de volksmond noemde men het bijzondere gebouw, een juweeltje uit de Amsterdamse School stijl, al snel het ‘Schip van Blaauw’, naar de architect Cornelis Jouke Blaauw, die heel toevallig dezelfde achternaam droeg maar geen familie was van de eerste professor plantenfysiologie Anton Hendrik Blaauw.

In 1918 werd in Wageningen de Landbouwhogeschool opgericht, met als gevolg dat tal van nieuwe gebouwen het licht zagen, waaronder het laboratorium voor plantenfysiologie boven op de berg. Het werd dé plek waar wetenschappelijk onderzoek werd gedaan naar de groei en bloei van planten. Door allerlei proeven werd onderzocht welke omstandigheden van invloed waren op de ontwikkeling van een plant maar ook hoe je dat eventueel  kunstmatig kon bijsturen. Zo waren er in het laboratorium verschillende warme en koude kamers aanwezig en kon de lichtintensiteit worden gevarieerd. Dit alles om te bestuderen wat dat voor effect had op een plant. Zo vond men na verloop van tijd uit dat bloembollen in bloei konden worden ‘getrokken’. Bewaarde je bollen een tijdje in koude omstandigheden en zette je ze daarna in warmere omstandigheden dan liepen ze geheid uit, ongeacht het jaargetijde. Die ontdekking heeft het mogelijk gemaakt, voor bijvoorbeeld bollenkwekers, zelf te bepalen wanneer bloemen, zoals tulpen, hyacinten en narcissen, het best jaarrond op de markt kunnen worden gebracht.

Nog iedere ochtend worden er op de bloemenveiling in Naaldwijk irissen verhandelt onder de naam ‘Professor Blaauw’ als eerbetoon aan de professor want er is geen iris zo mooi blauw als de iris genaamd ‘Professor Blaauw!

Inmiddels is er veel veranderd in en rondom het Schip van Blaauw.
De oorspronkelijke functie van laboratorium is verdwenen. Het gebouw heeft een Rijksmonumenten status en is omgevormd tot bedrijfsverzamelgebouw. De professoren woning, aan de westkant, is nog steeds als woning in gebruik.

In de tuin die gedeeltelijk openbaar toegankelijk is, kom je als je goed zoekt allerlei sporen van vroegere onderzoeksmethoden tegen; van waterbakken voor hyacinten tot een heuse wortelkelder, waarin de wortelgroei van allerlei plantensoorten werd bestudeerd.

Weet je door te dringen tot de kelders van het complex dan vind je omringd door spinnenraggen nog glazen potten met daarin geprepareerde bollen die geven een uniek kijkje in de onderzoeksgeschiedenis van weleer.

Foto’s: www.schipvanblaauw.nl en  www.amsterdamseschoolwageningen.nl