In de uiterwaarden van Wageningen staat de voormalige Steenfabriek de Bovenste Polder, nu een kunstenaarsbroedplaats en een industrieel rijksmonument. In de jaren 70 stond de fabriek uit 1923 echter op de nominatie om gesloopt te worden ten behoeve van het ‘Uiterwaardenplan’. Dit was een voornemen van de gemeente om de uiterwaarden geheel vol te bouwen met een nieuwe wijk van 5600 woningen – wie de natuur van de uiterwaarden nu ziet, kan zich dat bijna niet meer voorstellen. Dat de Costerweg en Kortenoord Allee als wegen zo ruim zijn opgezet, was al destijds een voorbereiding op de ontsluiting van deze geplande wijk. In 1975 zette minister Gruijters echter een streep door de plannen en bleef de Bovenste Polder behouden, maar omdat het gebouw geen functie meer had, dreigde het in de jaren 80 alsnog tot een ruïne te vervallen en gesloopt te worden…
..tot mensen uit de kraakbeweging in 1986 het initiatief oppakten de fabriek van de sloop te redden! In 2023 maakt BOEi een video waarin deze geschiedenis wordt verteld door Saskia van der Kam, een van de bewoners van de fabriek en dicht betrokken bij de redding. Ook de kanovereniging De Bovenste Polder speelde hierin een rol, zoals Karst Quast in dezelfde video toelicht. In de video is uniek materiaal verwerkt van het Wagenings Stadsjournaal en beelden uit de documentaire ‘Steen’ van Erik Willems uit 1999.
Vanaf de jaren 70 raakte Wageningen, net als heel Nederland, in de ban van het kraken. Voor het project Wagenings Barricaden zijn de kraakpanden van Wageningen geïnventariseerd. Hieronder een overzichtskaart. Het is nog niet compleet, dus mocht je kraakpanden missen, laat het ons dan weten!
Een (onvolledig) overzicht van locaties waar Wageningers protesteerden tegen onrecht of voor hun rechten. Er zijn uiteraard veel meer protesten geweest, hier wordt slechts een aantal zeer bekende protesten weergegeven of protesten die aan bod zijn gekomen in het project Wageningse Barricaden.
20 april 2023 – ‘Food for Thought’ actie voor Albert Heijn op de Stadsbrink. Activisten delen maaltijden uit, bereid uit weggegooid eten. Foto auteur.
Food-not-Bombs revisited? “Nee hoor, we staan hier gewoon namens onszelf”, verzekerde de activiste met licht rossig stekeltjeshaar me. “Gewoon vier mensen die besloten dat we nu echt wat moesten doen.” Dat er iets activistisch gaande was, was van veraf duidelijk. Alles klopte: de 7/8 broeken en shirtjes, de kapsels, de vormgeving van de stand en ook het plekje op de Stadsbrink recht voor Albert Heijn: een plaats die je in activistisch Wageningen bijna traditie zou kunnen noemen (zie ook het protest tegen Angola koffie). Boven de bakfiets van Droevendaal – ook al zo’n icoon – hing een spandoek met de tekst ‘Food for Thought’ en rechts daarnaast een paneel met eisen:
stop funding climate, pollution and biodiversity loss
act on human rights violations in the supply chain
engage all stakeholders now
Food not Bombs
Het is opvallend dat de activisten hier geheel op eigen initiatief stonden, want de eisen waren misschien net anders geformuleerd, maar de vergelijking met Food not Bombs (FnB) van tien, twintig jaar eerder drong zich onvermijdelijk op. Een vergelijkbare actie van de Wageningse groep van FnB had in 2003 net zo goed op deze plek kunnen plaatsvinden, en had er waarschijnlijk vrijwel exact hetzelfde uitgezien. Met exact diezelfde bakfiets ook, want de Wageningse afdeling was in 2003 gevestigd op Droevendaal barak 107 – zo zegt de inmiddels verdwenen en gearchiveerde website van FnB Nederland. Ook FnB Wageningen maakte maaltijden van voedsel dat bijna over de datum was en deelde die uit op straat, uit protest tegen overconsumptie en kapitalisme.
Food not Bombs op de Markt in 2013. Foto van ShareWageningen op Facebook.
De FnB organisatie bestaat internationaal nog steeds, maar hoe actief de Wageningse tak nog is, is ons (nog) niet bekend. De FnB-activiteiten werden vanaf ongeveer 2011 georganiseerd door Share Wageningen, dat voorheen HappyJMA had geheten (‘Happy Jongeren Milieu Actief’). Uit foto’s op Facebook blijkt er in 2013 in ieder geval nog een FnB actie geweest te zijn op de Markt, voor die gelegenheid met de bakfiets van Zeezicht (zie foto’s). Share Wageningen stopte in 2014 echter alweer haar Facebook pagina bij te werken ook de website ging uit de lucht.¹ Het lijkt te zijn opgevolgd door Foodsharing Wageningen. Maar ook dat initiatief heeft sinds de uitbraak van het Corona virus geen updates meer geplaatst.
Wat betreft Food not Bombs: er zouden volgens foodnotbombs.net nog altijd 12 FnB-groepen in ons land actief zijn (geraadpleegd 20-4-2023), maar de site vermeldt bij Wageningen nog steeds het adres uit 2003. De boodschap van FnB blijkt 20 jaar later in ieder geval nog even urgent en een nieuwe generatie jonge mensen heeft de handschoen opgepakt.
Food_for_Thought_Actie 2023
Food_for_Thought_Actie -2023
20 april 2023 -_Food for Thought Actie voor Albert Heijn op de Stadsbrink
Boven: foto’s van de actie van 20 april 2023 Dit is een artikel van Jobbe Wijnen voor het project Wageningse Barricaden -2023.
Redactie door P.R.
¹ Het onderwerp JMA of HappyJMA verdient haar eigen verhaal in de Wageningse Barricaden. In the Internet Archive is een groot deel van de laatste jaren tot opheffing terug te vinden, inclusief regelmatige blogs over de activiteiten.
Op 5 maart 2023 zwommen ongeveer 20 mensen bij Wolfswaard Wageningen in de Nederrijn uit protest tegen de verwachte aanleg van de ENKA-pijpleiding. De persleiding zal vervuild water van de voormalige ENKA fabriek in Ede via de Mansholtlaan in de rivier bij Wageningen brengen en daar lozen. De actie werd onder andere georganiseerd door de Vereniging Mooi Wageningen, die het besluit van de provincie Gelderland en het waterschap aanvocht bij de Raad van State. Zij zetten ook een petitie op.
Voor meer informatie over het standpunt van Mooi Wageningen en hun petitie zie hier.
Het waterschap is het niet eens met de activisten. Voor hun standpunt zie hier.
_____ Dit is een video in het kader van de ‘Wageningse Barricaden’ een project dat zich richt op documentatie van Wageningse activisme. Camera en montage: Jobbe Wijnen 2023. Met beelden van Janneke Bruil.
